Paleomagnetyzm i badania środowiskowe bez tajemnic – w Instytucie Geofizyki PAN w Warszawie otwarto nowoczesne laboratorium
W ramach programu System Obserwacji Płyty Europejskiej – EPOS (European Plate Observing System) otwarto nowoczesne Laboratorium Paleomagnetyzmu i Badań Środowiskowych. Działa ono w Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk i jest jedną z najnowocześniejszych tego typu placówek w Polsce.
Dzięki najnowszej aparaturze pracownicy instytutu będą mogli prowadzić innowacyjne badania dotyczące historii ziemskiego pola magnetycznego, a także zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Modernizację laboratorium dofinansowano ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, w ramach projektu EPOS-PL – System Obserwacji Płyty Europejskiej. Projekt ten otrzymał dofinansowanie w konkursie ogłoszonym przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB).
Jeden cel, wielu partnerów
– Program EPOS dał nam niezwykłą możliwość rozbudowy infrastruktury badawczej – mówi prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora, dyrektor Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. – Nie dotyczy to tylko naszego instytutu, gdzie otwieramy już kolejne laboratorium w ramach tej inicjatywy. Także w innych ośrodkach, biorących udział w programie, została zmodernizowana infrastruktura badawcza – mówi prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora. – Dla mnie ta inicjatywa jest szczególnie ważna. Przygodę z programem EPOS rozpoczęliśmy w 2010 r. W następnym roku projekt został wpisany na Polską Mapę Drogową Strategicznych Infrastruktur Badawczych. Warto dodać, że Polska jako jeden z nielicznych partnerów bardzo aktywnie zaczęła budować krajowe konsorcjum. Myślę, że nadal jesteśmy jednym z nielicznych krajów, który ma tak liczną grupę współpracujących organizacji w ramach EPOS – dodaje dyrektor Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.
W celu realizacji tego przedsięwzięcia w 2015 r. powstało konsorcjum EPOS-PL, a aż 7 organizacji zostało partnerami w ramach projektu finansowanego ze środków POIR. Są nimi: Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk – jako lider projektu, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Akademickie Centrum Komputerowe CYFRONET Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Geodezji i Kartografii w Warszawie, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie oraz jako partner przemysłowy – Polska Grupa Górnicza S.A.
Cenna wiedza zapisana w skałach
Zakończona modernizacja Laboratorium Paleomagnetyzmu i Badań Środowiskowych, przeprowadzona w ramach projektu EPOS-PL pozwala na rozszerzenie działań w dwóch, niezwykle interesujących kierunkach badawczych. Pierwszym z nich są pomiary paleomagnetyczne, które umożliwiają lepsze poznanie historii ziemskiego pola magnetycznego. Jego zapis można odczytać, badając namagnesowanie skał. Dzięki nowej aparaturze naukowcy będą mogli skuteczniej badać, jak zmieniało się pole magnetyczne na przestrzeni wieków. Badania tych ostatnich pozwolą na lepsze poznanie zmian natężenia pola magnetycznego w nieodległej przeszłości (ostatnich tysięcy lat). Dzięki wykorzystaniu nowej aparatury naukowcy będą mogli również skuteczniej prowadzić badania paleogeograficzne.
Odczytanie kierunków pozostałości magnetycznej zapisanej w skałach pozwala wnioskować o położeniu kontynentów w odległych epokach. Warto dodać, że stosowane w Instytucie Geofizyki PAN metody magnetyczne znajdują również swoje zastosowanie przy badaniu struktury skał zawierających węglowodory. Opracowane w laboratorium analizy pomocne będą także dla przedsiębiorstw i wzmocnią polską gospodarkę.
Nowa aparatura pomoże ocenić zanieczyszczenie środowiska
Urządzenia do pomiarów podatności magnetycznej służą naukowcom m.in. do rozpoznawania zasięgu i stopnia zanieczyszczenia powodowanego przez działalność człowieka
Dzięki nowemu wyposażeniu laboratorium prowadzone są także innowacyjne badania środowiska z zastosowaniem metod magnetycznych. Urządzenia do pomiarów podatności magnetycznej służą naukowcom m.in. do rozpoznawania zasięgu i stopnia zanieczyszczenia powodowanego przez działalność człowieka (np. przez przemysł, ruch samochodowy, produkty spalania paliw kopalnych).
Wysoka wartość podatności magnetycznej jest zwykle związana z dużą koncentracją związków żelaza, których obecność w zanieczyszczeniach powiązana jest z obecnością metali ciężkich. Dzięki nowej aparaturze laboratoryjnej naukowcy będą mogli precyzyjnie rozpoznawać związki żelaza, a pośrednio źródła pochodzenia zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich. Obecnie w laboratorium prowadzone są badania zanieczyszczenia gleby, osadów rzecznych, powietrza atmosferycznego i powietrza wewnątrz budynków, zanieczyszczeń akumulowanych na liściach i korze drzew oraz w pyle drogowym i rdzeniach lodowych pochodzących z rejonu Svalbardu.
