Analityczne spojrzenie na równość płci. Nowe narzędzie OPI

Eksperci Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego opracowali narzędzie IT do pomiaru równości płci w nauce. Dzięki dashboardowi OPI każdy może sprawdzić, jak kształtuje się udział kobiet i mężczyzn wśród studentów i absolwentów studiów z różnych dziedzin w Polsce i w innych krajach europejskich.

Narzędzie to pozwala także uzyskać dane na temat kobiet zatrudnionych w sektorze nauki oraz zjawiska szklanego sufitu. Dashboard powstał w ramach projektu GENDERACTION i jest dostępny na stronie https://genderaction-data-dashboard.opi.org.pl/#/.

 Instytucje ze zbalansowaną liczbą kobiet i mężczyzn z większą szansą na otrzymanie grantu

Komisja Europejska i inne instytucje unijne przywiązują dużą wagę do kwestii równości płci. Aspekt ten był ważny w programie ramowym Horyzont 2020 (z niego finansowany był projekt GENDERACTION) i jest również niezwykle istotny w najnowszym programie Horyzont Europa. Szczególna uwaga zwrócona jest w nim na zapewnienie, w miarę możliwości, równowagi płci w  panelach oceniających oraz w innych gremiach doradczych, takich jak rady i grupy eksperckie.

Równowaga płci w tym programie jest bardzo ważnym składnikiem zarówno etapu oceny wniosku, jak i etapu realizacji projektu. W odniesieniu do oceny wniosku obowiązywać będzie zasada, że jeżeli projekty mają równą liczbę punktów oraz taką samą liczbę punktów w kryterium doskonałości (excellence) i wpływu (impact), przy dodatkowej ocenie uwzględnia się liczbę mężczyzn i kobiet wskazanych we wniosku jako kluczowe osoby. Warto więc zadbać o zróżnicowane środowisko pracy i wprowadzić plan równości płci. Od tego może zależeć dofinansowanie projektu badawczego ze  środków unijnych. Warto podkreślić także, że począwszy od tego roku, instytucje naukowe uczestniczące w programie muszą posiadać plany równości płci.

Dostrzegając coraz większe znaczenie różnorodności w polityce UE, badacze i eksperci OPI wzięli udział w  projekcie GENDERACTION. W ramach niego opracowali specjalne narzędzie IT do mierzenia równości płci.

– W projekcie GENDERACTION, w którym wzięli udział badacze OPI, udało się połączyć aspekt społeczny, czyli analizowania polityki naukowej w obszarze równości płci z aspektem technicznym, czyli budowaniem narzędzi, które wspomagają podejmowanie decyzji w tym zakresie. W projekcie pracowali zarówno nasi informatycy, jak i eksperci z zakresu analizy danych. Efektem tych prac jest narzędzie IT, które w prosty sposób mierzy równość płci. Każdy może skorzystać z dashboardu OPI i  sprawdzić, jak kształtuje się udział kobiet i mężczyzn na różnych poziomach nauki, do czego serdecznie zachęcam – mówi dr inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji.

Konsorcjum projektu GENDERACTION składało się z aż 13 członków i 5 partnerów stowarzyszonych. Całość koordynował Instytut Socjologii Czeskiej Akademii Nauk. Budżet projektu wyniósł prawie dwa miliony euro.

Dashboard OPI mierzy równość płci w UE

W początkowych fazach GENDERACTION opracowano specjalne wskaźniki do mierzenia równości płci. Gdy były już gotowe, przystąpiono do przygotowania odpowiedniego narzędzia. Eksperci OPI pobrali wiarygodne dane z zewnętrznych źródeł, przede wszystkim z Europejskiego Urzędu Statystycznego, czyli Eurostatu oraz z OECD.

Następnie dane były przetwarzane z użyciem języków R lub Python. Stosowano algorytmy estymacyjne, aby zapewnić kompletność danych i ich użyteczność do śledzenia trendów. Później, w warstwie środkowej obrazów danych i zapytań, użyto języka SQL, a pewne dane dodano do bazy ręcznie np. dane z raportów Komisji Europejskiej She Figures. W końcowej fazie analityczki OPI opracowały raporty w formie dynamicznej, i tak powstał dashboard OPI.

– Użytkownik strony https://genderaction-data-dashboard.opi.org.pl/#/ otrzymuje dostęp do wiarygodnych informacji. Znaleźć tu można dane w podziale na płeć dotyczące studentów, absolwentów i pracowników naukowych w określonych dziedzinach. Może porównać także, jak kształtuje się sytuacja w Polsce, na tle innych państw UE-27. Użytkownik dashboardu OPI uzyska również ciekawe informacje, jak różnorodność pod względem płci wpływa na innowacyjność danego państwa – mówi dr Anna Knapińska, adiunktka w Laboratorium Baz Danych i Systemów Analityki Biznesowej w OPI.

Warto dodać, że projekt GENDERACTION będzie kontynuowany. Pierwszego czerwca tego roku zainaugurowany został GENDERACTIONplus w ramach programu ramowego Horyzont Europa. Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy również bierze w nim udział.

Jak wygląda równość płci w polskiej nauce?

Z danych otrzymanych z dashboardu OPI wynika, że w polskiej nauce potrzebna jest intensyfikacja działań w kierunku równości płci. Pod względem udziału kobiet wśród profesorów sytuacja w Polsce wygląda podobnie jak w innych państwach UE-27 – (Polska – 25 proc., UE-27 – 26 proc.). Natomiast udział kobiet w gremiach decyzyjnych jest już nieco niższy niż średnia dla UE-27 (Polska – 25 proc, UE-27 – 31 proc.). Największą różnicę widać natomiast w liczbie doktorantek w naukach ICT (Polska – 10 proc., UE-27 – 23 proc).

Więcej na temat równości płci i dashboardu w najnowszym, 13. odcinku Akademii OPI PIB, który dostępny jest pod adresem: https://youtu.be/IlUJnYA13L0.