Grunt to nastawienie

Stres to często używane pojęcie, chociaż nie każdy wie, co się za nim kryje. Warto więc dowiedzieć się co nieco o stresie, sposobach jego przeżywania i redukcji. Wiedza ta przyda się nie tylko na studiach.

Istnieją dwa rodzaje stresu: konstruktywny i kumulatywny. Stres konstruktywny, zwany inaczej eustresem, motywuje, poprawia skuteczność podejmowanych wysiłków. Działamy wtedy na najwyższych obrotach. Eustres jest dobry, ale do czasu. Ciągłe napięcie może obciążać fizycznie i psychicznie, co z kolei może przekształcić się w stres kumulatywny, czyli dystres. Występuje on w momencie, gdy sytuacja, w której się znajdujemy wykracza poza umiejętność poradzenia sobie.

Czym jest
Stres jest zespołem reakcji organizmu, które zakłócają wewnętrzną równowagę. Stan ten powstaje w relacji człowiek–otoczenie. Stres dotyczy całego organizmu, obciąża go bardziej niż zwykłe zdenerwowanie.

Najpierw spostrzegamy zagrożenie, potem oceniamy je poznawczo, by ostatecznie odpowiedzieć na stres:

• fizjologicznie: poprzez przyspieszony oddech, przyspieszone bicie serca, bóle głowy, brzucha;
• emocjonalnie: strach, poczucie bezradności, brak kontroli, rozdrażnienie;
• poznawczo: spadek sprawności intelektualnej, utrudnione przypominanie sobie znanych informacji;
• behawioralnie: zaczynamy zachowywać się w określony sposób, np. odczuwamy wzmożoną chęć na coś słodkiego, obgryzamy paznokcie lub długopis, mamy tiki nerwowe.

Źródła stresu
Do źródeł stresu, zaliczyć można komunikację międzyludzką. Człowiek funkcjonuje w wielu środowiskach, a każde środowisko wytwarza swoiste relacje między osobami do niego przynależącymi. Na uczelni wytwarzać się mogą zupełnie inne interakcje między jednym wykładowcą a studentami, a zupełnie inne pomiędzy drugim wykładowcą a studentami, zupełnie inne między samymi studentami. Zakłócenie komunikacji w naszym środowisku mogą być stresogenne. Zakłócenia to okoliczności wymagające od nas zintensyfikowanego wysiłku. Ważną rolę spełniają tutaj zasoby własne, czyli nasz stopień przygotowania do wykonania określonej pracy, np. wiedza potrzebna do zaliczenia kolokwium. Kiedy nie jesteśmy dobrze przygotowani, stresujemy się, czego przejawem mogą być błędy popełniane na zaliczeniu.

Zagrożenia związane ze stresem to nie tylko zwiększone prawdopodobieństwo zagrożenia fizycznego (choroba, kalectwo), ale również zagrożenia społeczne, takie jak kompromitacja przed kolegami oraz wykładowcą podczas prezentacji podsumowującej projekty w grupach.
Wykonywanie czynności na granicy swoich możliwości fizycznych lub psychicznych to przeciążenie. W takiej sytuacji natężenie stresu jest na tyle duże, że dokonuje negatywnych zmian w celowym działaniu, np. po intensywnej nauce lub nieprzespanej nocy spada nasza sprawność umysłowa.

Zmiany wpływają na stres
Stopień, w jakim dana sytuacja będzie stresująca, jest kwestią indywidualną. Wpływ na to mają dwie zmienne. Pierwsza to cechy osobowości. Umiejętność podejścia do zdarzeń z optymizmem, poczuciem humoru pozwala na pozytywne nastawienie się do sytuacji – uda mi się, dam radę, zrobię to. Ważnym jest także poczucie wewnętrznej kontroli, traktowanie zmiany czy nowych sytuacji jako wyzwania, czyli podejście typu: mam wpływ na to, co się dzieje, przygotuję się do egzaminu. Warto również poszukać informacji, mogących nas przygotować na nowe okoliczności: wskazówki u znajomych ze starszych roczników na temat przedmiotów, prowadzących, warunków zaliczeń. Poczucie przewidywalności wzmaga poczucie kontroli.
Druga zmienna to cechy osobowości w konkretnej sytuacji, czyli stan zdrowia, poziom zmęczenia, umiejętności radzenia sobie ze stresem. Kiedy jesteśmy w złej kondycji psychicznej, nawet drobiazg może wywołać silną reakcję stresową.

Jak sobie z nim poradzić?
Ogólny podział strategii radzenia sobie ze stresem zakłada nastawienie na rozwiązanie problemu albo nastawienie na regulację emocji.
Nastawienie na rozwiązanie problemu sprawdza się wobec stresorów, na które możemy mieć wpływ. W praktyce oznacza to, że oceniamy sytuację oraz własne zasoby. Stresuje mnie sesja. Co mogę zrobić w danej sytuacji? Biorę się do roboty.

Nastawienie na regulację emocji to strategia terapeutyczna. Jeśli nie można nic zdziałać strategią zadaniową, należy znaleźć ujście dla swoich emocji. Stosowanie ćwiczeń fizycznych czy ćwiczeń relaksacyjnych pomaga rozładować napięcie.

Innym sposobem radzenia sobie ze stresem jest możliwość wykorzystania wyobraźni. Miejsce sytuacji lękowej zastępujemy wtedy sytuacją zabawną lub codzienną. Wykładowcę, którego panicznie się boimy, wystarczy przedstawić sobie w śmiesznym albo racjonalnym kontekście, np. tak samo jak student, znajduje się on w pewnej grupie zadaniowej, posiada swoje obowiązki, zmartwienia i jest przed kimś odpowiedzialny. Używamy wtedy swojej wyobraźni do budowania myślenia pozytywnego zamiast negatywnie nakręcać się i wyobrażać sobie najgorsze scenariusze. Poprzez przewartościowanie stresorów w wyobraźni wpływamy na postrzeganie danego problemu.

Zastosowanie

Pomyśl rozsądnie: co będzie, jeśli się nie uda? Jakie są inne możliwości? Umiejętność interpretacji sytuacji, zasobów własnych oraz łatwość podejmowania decyzji pozwalają wyzbyć się błędnych i spekulatywnych przekonań.

Ostatni, ale równie ważny sposób radzenia sobie ze stresem, to wsparcie społeczne. Obecność innych ludzi buduje świadomość, że niezależnie od okoliczności jest ktoś, na kogo można liczyć.
Sposób myślenia o stresie i zadaniach wpływa na naszą chęć podejmowania nowych wyzwań. Wszystko zaczyna się od wewnętrznej oceny oraz zdolności zamiany stresu negatywnego na pozytywny, a następnie od zarządzania jego źródłami. Grunt to nastawienie, to ono jest kluczem do sukcesu.

Marta Pacholczyk