Folkowy głos Ameryki
Woody Guthrie zapracował na status legendarnej postaci. Zawadiaka i przedstawiciel subkultury hobo. Ikona folku, mentor Boba Dylana, autor ponad tysiąca piosenek, w tym nieoficjalnego hymnu USA. Kim był włóczęga z Oklahomy?
Urodził się w 1912 roku w rodzinie z klasy średniej. Jego ojciec był politykiem (pełne imię Woody’ego brzmi Woodrow Wilson, po ówczesnym prezydencie). Spekulował ziemią, ale wskutek nietrafionych inwestycji rodzina zbankrutowała. Zanim utracili majątek, spalił się ich dom, a w ogniu zginęła jedna z sióstr Woody’ego. Pożar wznieciła prawdopodobnie chora na pląsawicę Huntingtona matka, która wkrótce trafiła do szpitala psychiatrycznego. Po wyjeździe ojca do pracy w Teksasie, czternastoletni Guthrie i jego rodzeństwo wychowywali się bez rodziców.
Jako dzieciak Woody zawsze chciał zobaczyć, co jest za następnym pagórkiem. Wszędzie było pełno małego człowieczka, jak opisuje go siostra. Szybko opanował grę na gitarze i harmonijce. Świetny słuch pozwalał mu zapamiętywać i odtwarzać zasłyszane melodie. Umiejętności szlifował w rodzinnym Okemah, grając w barach za pieniądze lub posiłek.
Doświadczenia z lat dziecięcych wpłynęły na nastawienie młodego Guthrie’go do świata. Przez całe życia identyfikował się z ludźmi biednymi i pokrzywdzonymi przez los, co znalazło odbicie w jego twórczości.
Uchodźca z Południa
W 1931 roku dziewiętnastoletni Woody ożenił się po raz pierwszy (w sumie na ślubnym kobiercu stawał trzy razy). W tym okresie, zwanym Dust Bowl, południowe stany nawiedzały potężne burze pyłowe (dustery). Przez lata wyniszczały pola uprawne, grzebiąc je pod warstwą piachu. Gdzie pojawiały się dustery, tam pojawiał się i Woody. Podróżował wraz z Okies, uchodźcami z Oklahomy, którzy stracili dobytek wskutek burz. Pieszo, na bagażniku, wozem, koleją na gapę, z gitarą pod pachą przemierzał Wielkie Równiny wzdłuż i wszerz. Zaczął komponować piosenki opisujące miarę zniszczeń i losy uchodźców. Gdy w połowie dekady nadciągnęła najsilniejsza fala dusterów i na zdewastowanym Południu zabrakło pracy, pieśniarz, wraz z tysiącami Okies, ruszył w poszukiwaniu lepszego bytu do Kalifornii.
Sympatyk lewicy
W Los Angeles Guthrie przez pewien czas prowadził w radiu KFVD audycje poświęcone muzyce folk. Był to okres Nowego Ładu prezydenta Franklina Roosevelta, programu reform przeciwdziałających skutkom Wielkiego Kryzysu. Przesycony tradycją folk miał spajać naród w trudnych chwilach i mentalnie pomóc mu podnieść się z recesji. Później okazał się również narzędziem społecznego protestu.
Woody żył nie tylko muzyką, ale i malarstwem oraz poezją. Jednak w pierwszej kolejności interesowali go ludzie. W dobie Wielkiego Kryzysu przybierały na sile ruchy komunistyczne, walczące o pomoc dla uchodźców z Dust Bowl, polepszenie warunków pracy, czy tworzenie związków zawodowych. Sympatyzujący z nimi Guthrie dostał własną rubrykę, Woody Sez (Woody godo), w lewicowej gazecie People’s World.
W 1939 roku socjalistyczny działacz Will Geere zaprosił go do Nowego Yorku. Środowisko lewicowe ciepło przyjęło Kowboja z Oklahomy, widząc w jego piosenkach wsparcie dla swojej polityki. Guthrie był też zaciekłym wrogiem faszyzmu, jego znakiem rozpoznawczym stał się napis na gitarze This Machine Kills Fascists.
Narodowy bard
W Nowym Jorku pod przewodnictwem folklorysty Alana Lomaxa powstały pierwsze nagrania jego piosenek. Debiutancki album Dust Bowl Ballads zawierał takie utwory, jak: The Great Dust Storm, I Ain’t Got No Home In This World Anymore czy So long it’s been good to know yuh. Tam też Guthrie stworzył hit wszech czasów This Land is Your Land, hołd dla piękna kraju, w którym przyszło mu żyć. Pieśń zna dziś każdy obywatel USA, a Bruce Springsteen, współczesna legenda rocka, nazwał ją najpiękniejszą piosenką o Ameryce.
Woody nie był wirtuozem z niezwykłym głosem, a jednak jego pieśni poruszały tłumy. Proste melodie z łatwym do zapamiętania tekstem każdy mógł zanucić lub zagrać. I utożsamić się z nimi, bo Guthrie śpiewał o tym, co dręczyło przeciętnego Amerykanina. Szczery przekaz i prostota kompozycji nadały jego twórczości wartość uniwersalną. This Land is Your Land uznaje się do dziś za nieoficjalny hymn USA, a Woody’ego za jednego z ojców American Folk Revival, muzycznego i społecznego fenomenu XX wieku.
Zatrzymany włóczykij
Pieśniarz wielokrotnie podejmował wyprawy po Stanach Zjednoczonych, jadąc tam, gdzie czuł się potrzebny. Podczas eskapad zawarł znajomość z takimi legendami folku, jak Leadbelly czy Pete Seeger. W 1956 roku trafił do szpitala z powodu postępów odziedziczonej po matce pląsawicy Huntingtona. Spędził tam resztę życia, grając, dopóki był w stanie utrzymać gitarę. Udało mu się jednak przekazać muzyczne dziedzictwo następcom, takim, jak Bob Dylan, Jack Elliot, czy syn Woody’iego, Arlo.
Twórczość Guthrie’ego jest jednym ze skarbów amerykańskiej muzyki i przykładem niezłomnego hartu ducha. Jeśli kiedyś będziesz jechać koleją przez USA, posłuchaj włóczęgi, który chciał zobaczyć, co jest za następnym pagórkiem.
Piotr Włuczkowski
