Karuzela z mężczyznami – red. K. Wojnicka i E. Ciaputa

Impuls 2011
Ocena 5/5

Czy zastanawialiście się kiedyś, jacy są mężczyźni? Dlaczego w kulturze istnieją mężczyźni macho, napakowane dresy, metroseksualni lalusie i homoseksualni wrażliwcy? Czy nurtowało was, jakim mężczyzną jest Ryszard Lubicz z Klanu czy Henio z M jak miłość? A dlaczego komentatorzy sportowi inaczej komentują sporty kobiece a inaczej sporty męskie? Kto w związkach gejowskich jest mamą, a kto tatą? Na te i wiele, wiele innych pytań odpowiada Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych.

Prezentowana książka jest zbiorem artykułów naukowych poświęconych męskości w kulturze. Tekstów jest piętnaście i właściwie każdy z nich mógłby być osobno zrecenzowany. Całość została przyporządkowana do jednej z trzech części: Męskość w dyskursie medialnym, Męskości (nie)normatywne i Męskość a sfera publiczna.

Zapewne niektórzy na wyrażenie książka naukowa uciekają, gdzie pieprz rośnie. Nie jest to jednak martwa nauka, o jakiej mówił Czesław Miłosz, nazywając niektórych badaczy badaczami owadzich nóg (w znaczeniu: zajmujących się rzeczami nikomu niepotrzebnymi). Problemy poruszane w artykułach są żywe i obecne wśród nas. Chociażby poprzez analizę seriali (np. Barw szczęścia czy Klanu), komentarzy sportowych (zwłaszcza dotyczących piłki nożnej) w czołowych polskich stacjach telewizyjnych, artykułów o zdrowiu mężczyzn w pismach dla kobiet i innych. Część autorów pokazuje, jak bardzo kulturowe jest nasze myślenie o mężczyznach i jak wiele stereotypów kształtowanych jest przez media czy obiegowe oceny, np. autor artykułu „Bardzo hetero gej” – męskość normatywna:(…) pokazuje, że często faceci budują swoją tożsamość na podstawie robienia nie tego, co nie męskie (czyli nie robienie tego, co mogliby robić nadgarstkowcy, czyli geje), nie noszą różowych t-shirtów, nie chodzą po śniegu, zostawiając jeden ślad (jak chodzą podobno kobiety), nie wymachują miękką rączką…

Skłaniający do refleksji jest artykuł Nowe wizerunki mężczyzn w polskich przekazach telewizyjnych przedstawiający nowe wizerunki mężczyzn, wyróżniając m. in. takie: wrażliwy partner (chociażby Rysio z Klanu), opiekun i partner dziecka (pamiętacie serial Tata a Marcin powiedział?) czy troskliwy przyjaciel (tu analizowany na przykładzie przyjaźni Jureczka i tytułowego bohatera filmu Edi).

Bardzo ciekawy, zwłaszcza dla pań, jest artykuł: „Zadbaj o swego mężczyznę” (…), w którym na podstawie analizy pism kobiecych obnażana jest strategia obarczania kobiet diagnozowaniem chorób u swoich wybranków. Pisma kobiece bowiem wymuszają na kobiecie – szyi, która kręci głową – dominację nad mężczyzną poprzez baczne przyglądanie się jego zdrowiu – każdy kaszel może być objawem raka, każde chrapanie to murowany bezdech… W ten sposób kobiece pisma, na ogół promujące wyzwolenie kobiet bądź związki partnerskie, nakładają na swoje czytelniczki rolę domowego lekarza i diagnostyka, a przez to promują stereotypowy związek, w którym mężczyzna rządzi, a kobieta ma być mu podporządkowana (bo o dbaniu męża o kobietę już się tu nie mówi).

Moim zdaniem dużym mankamentem książki jest jej mało interesująca okładka. Jest zwyczajnie nudna – chociaż miniaturka pokazuje wyrazisty męski tors, w rzeczywistości wygląda to inaczej. Kontury są rozmazane (zapewne celowo), ale całość jest zbyt ciemna, do tego smutna. Niepokojący jest trend robienia naprawdę przeciętnych okładek do książek naukowych. Tym samym od razu skazuje się taką książkę na księgarską porażkę, bo nie czarujmy się, oceniamy książkę po okładce… Chciałabym jednak otwarcie powiedzieć – tej pozycji, mimo zniechęcającej okładki i etykiety książki naukowej, warto dać szansę. Oczywiście, lektura Karuzeli z mężczyznami nie powie czytelnikom nic o prawdziwych mężczyznach, bo już dawno badacze dowiedli, że nie ma czegoś takiego, jak prawdziwa kobieta albo prawdziwy mężczyzna. Jest tylko kulturowy konstrukt. Który warto jednak znać, by niepoddawać się utartym ścieżkom myślowym i w każdym człowieku odnajdywać ten indywidualny pierwiastek sprawiający, że my – ludzie – jesteśmy tak ciekawi, że jeszcze wiele pokoleń naukowców będzie odpowiadało na pytanie: Jak to jest na karuzeli z mężczyznami?

Fragmenty książki:

„Popularne poradniki dobrej żony radziły niegdyś, jak nakłonić męża, by zaakceptował wybór żony i na dodatek sądził, że decyzja należała do niego; jak widać po współczesnej prasie kobiecej, nic się nie zmieniło („Dlatego, jeżeli chciałabyś, żeby twój partner się z tobą zgadzał i spełniał twoje prośby, zastosuj takie środki, których on nawet się nie… domyśli”, „Tina” 4/2005: 32). (…) W patrialchalnym porządku społecznym kobietę ocenia się nie na podstawie jej własnych osiągnięć (np. zawodowych), ale na podstawie tego, na ile dobrze doprasowana jest koszula męża. (…) [Współczesną – A.I.] wizytówką dobrej żony będzie więc dobrze odżywiony, sprawny do pracy, zdrowy mąż.” K. Stefaniak, E. Zierkiewicz, „Zadbaj o swojego mężczyznę” (…)

„Sport został zaakcpetowany jako męska praktyka (…), a definiując społeczne relacje, podkreślił wagę współzawodnictwa i hierarchii wśród mężczyzn, wykluczając jednocześnie kobiety (…) oraz homoseksualistów (…). W naszej rzeczywistości dyscypliną, która w największym stopniu realizuje tę rolę – ze względu na powszechność uczestnictwa czynnego i biernegi (kibicowanie) – jest piłka nożna.” U. Kulczyńska, Męska dominacja i piłka nożna. Analiza medialnych prezentacji

(Anna Iwanowska)