Katarzyna Rogińska – Wieża sokoła
Oficynka 2011
Ocena 4/5
Ciemny, szalony, niewyraźny, zagmatwany... do tego tajemniczy, przytłaczający, miejscami wręcz przygniatający… Takich określeń użyłabym w celu scharakteryzowania klimatu, jaki ogarnia czytelnika, drugiej już powieści Katarzyny Rogińskiej, Wieża sokoła. Jednakże mimo tego mrocznego klimatu książka (zwłaszcza w kolejnych częściach) obfituje w wywołujące uśmiech, trafne, często sarkastyczne uwagi dotyczące ludzi, jak również cechujące Polskę, w szczególności podczas zimowej pory – ciemno, dzień trwa kilka godzin, słońce nie wychodzi tygodniami.
Osiemnastoletnia Greczynka, imieniem Dymitra, nie zdawszy matury, zostaje wysłana przez rodziców do pracy jako pokojówka w pensjonacie na wyspieSantorini. Ciężko znosząc swoje obowiązki, szuka jakiejś alternatywy, która ujawnia się po nawiązaniu kontaktu z parą turystów z Polski. Świeżo zapoznany mężczyzna imieniem Edward dogaduje się z Dymitrą i zaprasza ją do swojego kraju jako pomoc przy obłożnie chorej żonie. Dziewczyna pełna entuzjazmu przystaje na propozycję jej wybawiciela, zwłaszcza, że widzi w nim przede wszystkim cudownego mężczyznę, w którym bez pamięci się zakochuje. Greczynka zupełnie nie spodziewa się, że wyjazd do Polski będzie pierwszą i zarazem ostatnią zagraniczną podróżą w jej życiu, a co więcej nie przeczuwa nawet najmniejszego zagrożenia, które zaważy na jej życiu.
Książka składa się z trzech ogólnych części, z których w każdej mamy do czynienia z innym narratorem – w pierwszej historię opowiada główny obiekt zagadki kryminalnej, czyli Dymitra, w drugiej Krzysztof, ułomny ogrodnik-maszkaron, zatrudniony przez doktora Edwarda, a w trzeciej Kociara, lekko zeschizowana super-babcia, mająca za sobą niejasną militarną przeszłość, wciąż na nią oddziałującą, a do tego matka-alfa dla swoich licznych kotów. Każda z części rozpoczyna się swoistą autoprezentacją postaci narratora, które to fragmenty z początku mogą odciągać nieco uwagę odbiorcy od fabuły książki, aczkolwiek Rogińska w bardzo umiejętny sposób prowadzi pióro, zawstydzając czytelnika, że zwątpił w użyteczność zamieszczanych akapitów, bowiem jak się w efekcie okazuje każdy z nich – nawet dwustronicowa charakterystyka właściwości fizycznych kota, jakby żywcem przepisana z encyklopedii – był bardzo potrzebny dla zrozumienia całości.
Co więcej, Rogińska, jako gdańszczanka, zamieszcza dość sporo informacji identyfikujących różne miejsca z okolic Gdańska, a konkretnie Oliwy, w których mają miejsce opisywane wydarzenia. Stanowi to dodatkowy atut dla odbiorów z Trójmiasta, jako że sprawia wrażenie realności opowiadanej historii, a nawet skłania ku zapuszczeniu się w tamte tereny i obejrzeniu na własne oczy miejsca zbrodni.
Autorka, z racji swojego wykształcenia – psycholog sądowy – w niezwykle intrygujący sposób przedstawia historię kryminalną, ujawniając stopniowo fakty z perspektywy trzech różnych osób-narratorów. Rozwiązanie podaje dopiero na ostatniej stronie, dzięki czemu książka przez cały czas trzyma w napięciu, dając chwile wytchnienia jedynie podczas indywidualnych wstawek odpowiedniego opowiadacza – Dymitry, maszkarona, czy Kociary. Pokazuje to ogromną zdolność autorki do mentalnego wcielania się w konkretną postać, używając przy tym specyficznego idiolektu każdej z nich. Czytając ma się wrażenie jakby rzeczywiście owe części były autorstwa zupełnie trzech różnych osób, a nie jednej i tej samej pisarki. W części opowiadanej przez Greczynkę język, mówiąc delikatnie, nie jest zbyt wyrafinowany. Można by wręcz użyć stwierdzenia, że jest dość prosty, a ponadto wyraziście nacechowany emocjonalnie. Młoda narratorka, przedstawiając wszystkie wydarzenia ze swojego, bardzo naiwnego punktu widzenia, pokazuje czytelnikowi swój tok myślenia, swoje odczucia zarówno względem konkretnych ludzi jak i życia w ogóle. Część druga, według mnie najbardziej szokuje odbiorcę pod względem języka. Otóż narrator-maszkaron przekazuje swoje chore wizje i wspomnienia, znęcając się nad czytelnikiem brutalnymi, odrażającymi, czy wręcz przerażającymi opisami swoich dewiacji. Z kolei ostatnia część książki, opowiadana przez zmilitaryzowaną super-babcię, wyróżnia się przede wszystkim sporą dawką sarkazmu, inteligentnego dowcipu oraz…wulgaryzmów, które jednak są niezbędne, aby oddać wiarygodność wykreowanej postaci.
To, czego dokonała Rogińska, świadczy o dużym kunszcie pisarskim, ale być może także umiejętności sprytnego korzystania ze swojego doświadczenia zawodowego. Bo przecież teoretycznie rzecz ujmując fragmentami, można by się doszukiwać elementów autentycznych wypowiedzi psychopatów, jako że autorka zapewne niejednokrotnie miała do czynienia z tego typu osobnikami. Czynnik ten dodatkowo zatem może wywołać gęsią skórkę u niektórych czytelników.
Choć język, a zwłaszcza treści zamieszczone w drugiej części, faktycznie mogą wywołać spore kontrowersje, pamiętać należy, że jest to wypowiedź takiej, a nie innej postaci, stworzonej przez autorkę, więc chylę czoło dla fantazji z jaką pisarka przedstawiła ową kwestię. Mimo to z powodu tak drastycznego obrazowania zboczeń, książka miejscami wydaje się zbyt mocna i pomimo genialności oraz kunsztu Rogińskiej w tej materii, ocena nie jest maksymalna.
