Juraj Červenák – Bohatyr. Żelazny kostur
Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2012
Ocena: 4/5
Wydawnictwo Erica podjęło się próby przybliżenia dzieł słowackiego pisarza Juraja Červenáka polskim fanom literatury fantasy. To był dobry wybór. Aktualnie na rynku dostępne są dwa dzieła zdolnego pisarza, którego dorobek to znacznie więcej tytułów. Nie dziw, że wydawca zaplanował tłumaczenia dalszych części serii Czarodziej i Bohatyr. Zarówno autor, jak i polscy czytelnicy, zasłużyli na to, by słowackie serie zostały przełożone na ojczysty język Sapkowskiego.
Opowieść zaczyna się w X wieku, kiedy Światosław, po tym jak został księciem Kijowian, zapragnął podbić ościenne ludy. O planach zacnego księcia na razie nie ma najmniejszego pojęcia Ilja, którego losy poznajemy równolegle. Mimo że jest pierwszym synem Jahji – wodza Karaczowa, nikt go nie szanuje. Jest ułomny, a poza tym ciąży nad nim przeszłość matki – ludzie sądzili, że była pogańską czarownicą. Od kiedy zmarła, Ilija pije i nie rusza się z domu. Jednakże kiedy w końcu w noc Kupały postanowił wziąć udział w zabawie, skończyło się to tragicznie i to nie przez Ilję. Jego współplemieńcy zostali zniewoleni, a małe dzieci i starcy bestialsko zabici. Napastnikami byli Kipczacy i Czeremisi – dzikie i okrutne plemiona zamieszkujące niedalekie tereny. Kaprysem wrogiego wodza było pozostawienie Ilji przy życiu, jako świadka okrucieństwa Styrwita, przewodnika atakujcej drużyny. Szykuje się wiele zmian, o których na razie zrozpaczony bohater nic nie wie. Wkrótce odnajdzie swoją rolę w historii. Co to za rola i jakie losy spotkają kalekę z małej wsi dowiecie się, gdy sięgniecie po omawianą książkę.
Bohatyr. Żelazny kostur to kolejna wciągająca opowieść autorstwa Juraja Červenáka z wartką akcją i wyrazistymi bohaterami. Postacie, takie jak Światosław, jego matka i ojciec, wódz Sweneld – to postacie historyczne, o czym możemy się dowiedzieć, sięgając do noty na końcu książki. Ilija natomiast to legendarny bohater, którego czyny opiewają byliny, czyli opowieści bądź wiersze o losach ruskich bohaterów epoki średniowiecza. Dzieło ukazuje magiczną przemianę Ilji – zarówno przemianę osobowości, jak i jego ciała. Z wyrzutka staje się bohatyrem, z kaleki – rosłym młodzieńcem. Do tego otrzymał ważne zadanie od losu, które musi wykonać. Pomagają mu w tym ludzie, ale i siły nadprzyrodzone.
Jak każda dobrze napisana powieść historyczna, Bohatyr zachęca do poznania historii Rusi, ale nie wymaga od czytelnika dużej wiedzy historycznej. Červenák znów sięga do mitologii i dziejów historycznych Europy Wschodniej, w łagodny, nienachlany sposób nam je przybliżając. Nie można również nie wspomnieć o atrakcyjnym wydaniu, warta uwagi jest zarówno kompozycja okładki – przedstawione na niej obrazy to główne tematy książki (postać prawdopodobnie Ilji, walka oraz smok), jak i winieta z motywem roślinnym, powtarzana u góry i u dołu każdej strony oraz na okładce.
Trudność w odbiorze książki sprawiały słowiańskie imiona i przydomki. Z powodu długich i niełatwych do zapamiętania słów nie zawsze można było określić, o kim mowa, i skojarzyć nową wiedzę o danej osobie z już posiadaną. Wadą jest również zakończenie książki – historia się urywa, bitwa się kończy, ale co dalej?! Otrzymujemy tylko strzępy informacji na temat losów niektórych bohaterów, wątki pozostają urwane. To oczywisty zabieg, który ma zachęcić do sięgnięcia po następną część cyklu. Nie pozostaje nic innego, jak czekać na wydanie kolejnej część serii. Chyba że ktoś dobrze zna język słowacki…
Żelazny kostur jest ciekawą pozycją, jednakże jej profil jest nieco odmienny od znanego już Władcy wilków. Sięgnęłam po nią głodna innej, ale równie magicznej jak seria Czarnoksiężnik opowieści o słowiańskich bogach i wierzeniach. Jeśli ktoś tylko tego szuka w Bohatyrze – zawiedzie się. Jednakże jeśli potrafi docenić wyrobiony styl słowackiego pisarza, lubi fantastykę z domieszką historii i jest otwarty na różne gatunki literatury nie poczuje się oszukany.
Fragment powieści:
Ilja przecisnął się między zbrojnymi i wspiął się po skrzypiącej drabince na zadaszoną galerię tuż nad bramą. Oprócz Alwara tupał tu i pokrzykiwał jakiś tuzin najzręczniejszych drużynników. Jeden z nich zastąpił Ilji drogę.
– Nie masz tu czego szukać, wieśniaku!
– Zostaw go, Seger! – Bej donośnym głosem przekrzyczał wrzawę na wałach. – Chodź, Iljo. Popatrz, co narobiłeś.
– Ja? – Młodzieniec przecisnął się ku księciu, który wychylał się nad zaostrzonymi balami palisady i spoglądał na zamęt na dole.
– Wiesz, kogo obaliłeś na ziemię? Samego Światosława!
Ilja tak właśnie przypuszczał. Spojrzał w dół.
Przed bramą panował nieopisany zamęt. Muromscy chłopi bili pięściami we wrota i z głośnym lamentem domagali się ratunku. Bystrzejsi rzucili się już do ucieczki, ponieważ zrozumieli, że po nieudanym ataku to właśnie na nich wyleje się gniew Kijowian i ich chęć zemsty. Niektórzy wdrapywali się na wał i próbowali przedostać się przed palisadę w bezpieczne miejsce za umocnieniami. Udało się to tylko zręczniejszym, pozostali odpadali i z krzykiem staczali się z wału.
Drużyna Wołcha ratowała księcia. Światosław wstał, z gniewem strząsnął z przedramienia resztki tarczy i wskoczył z powrotem na siodło. Wyglądało na to, że nie ma nic złamanego i nie odniósł poważnych obrażeń. Gwałtownym ruchem zerwał z głowy hełm i wzniósł ku stanowisku straży płonący z wściekłości wzrok.
