Brian Cox, Jeff Forshaw – Kwantowy Wszechświat
Przełożyli Joanna i Adam Skalscy
Pruszyński i S-ka, 2014
Ocena 4+/5
„(…) Alicja zerwała się na równe nogi. Przyszło jej bowiem na myśl, że nigdy przedtem nie widziała królika w kamizelce ani królika z zegarkiem. (…) Nora była początkowo prosta niby tunel, po czym skręcała w dół tak nagle, że Alicja nie mogła już się zatrzymać i runęła w otwór przypominający wylot głębokiej studni”.
Powyższy fragment dość dobrze opisuje, co przeżywa czytelnik zagłębiający się w lekturę Kwantowego Wszechświata. Uporządkowany świat oglądany codziennie oczyma i poznawany przez wiele lat szkolnej nauki rozpada się niczym domek z kart. W jego miejsce autorzy przedstawiają zupełnie nieintuicyjny i sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem obraz świata cząstek elementarnych oraz wpływ ich dziwnych zachowań na nasze codzienne życie w dużym świecie.
„Jednym pociągnięciem pióra Heisenberg pozbył się uprzedzenia mówiącego, że prawa przyrody powinny zgadzać się ze zdrowym rozsądkiem. Nie chodzi o to, że teoria świata subatomowego miałaby się kłócić z naszymi codziennymi obserwacjami przy opisie ruchu dużych obiektów, takich jak piłki tenisowe czy samoloty. Powinniśmy jednak przygotować się na rezygnację z naiwnego przekonania, że małe obiekty zachowują się jak miniaturowe wersje dużych obiektów, zwłaszcza jeśli przeczą mu konkretne obserwacje eksperymentalne.”
Czytelnik przemierzający karty książki, prowadzony jest przez zaplanowany wykład, przedstawiający ciąg wydarzeń: od obserwacji doświadczalnych, niedających się wyjaśnić modelami fizycznymi z końca XIX wieku, przez obrazowe wyjaśnienie założeń teorii kwantowych wypracowanych aby wyjaśnić te obserwacje, po możliwe wykorzystanie zdobytej wiedzy w zastosowaniach używanych powszechnie w np. elektronice, czy do zrozumienia reakcji zachodzących wewnątrz gwiazd.
Tekst napisany został przystępnym językiem, a pojęcia techniczne wyjaśniane są przypisami. Poza wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku, do ilustracji omawianych zjawisk zastosowano również czarno-białe rysunki, wykresy oraz schematy, ułatwiające czytelnikowi odbiór tekstu. Autorzy przedstawiają też równania matematyczne, które do przeanalizowania i zrozumienia wymagają znajomości matematyki na poziomie najwyżej szkoły średniej. Ponieważ mechanizmy i zjawiska opisywane w mikroświecie nie występują naturalnie w skali makroskopowej, od czytelnika wymagana jest solidna doza wyobraźni, aby opisywane efekty zrozumieć możliwie najlepiej.
„Kiedy jakiś elektron w jednym z atomów osiada na pewnym poziome energetycznym, robi to, mając pełną „wiedzę” o stanach energetycznych pozostałych (…) elektronów, niezależnie od tego jak daleko od niego się znajdują. Wniosek jest więc taki, że każdy elektron we Wszechświecie zna stan każdego innego elektronu. To rozumowanie nie ogranicza się do elektronów – również protony i neutrony są fermionami, a więc każdy proton zna stan wszystkich innych protonów i każdy neutron zna stan wszystkich innych neutronów. Między cząstkami tworzącymi naszą rzeczywistość istnieją subtelne związki rozciągające się przez cały Wszechświat.”
Książka została wydana w miękkiej oprawie na niebielonym papierze, co przy znikomej liczbie fotografii w ogóle nie przeszkadza. Ze względu na „ciężką” tematykę i konieczność „zbierania” informacji na kolejnych kartach książki, jej lektura wymaga od czytelnika dużego skupienia. Zatem bardziej nada się ona na długie zimowe wieczory, niż pośpieszne czytanie w tramwaju.
Książka Kwantowy Wszechświat daje zupełnie nowe spojrzenie na otaczający nas świat i niezależnie od „stopnia wtajemniczenia” czytelnika, może stanowić źródło dodatkowej wiedzy przekazanej w przystępny sposób.
We wstępie przywołano fragment pierwszego rozdziału Alicji w Krainie Czarów autorstwa Lewisa Carolla w przekładzie Antoniego Marianowicza, Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1955.
