Konstytucja dla nauki, wiele się zmieni, ale wszyscy tego bardzo potrzebujemy

Pod koniec września 2017, odbył się Narodowy Kongres Nauki podczas którego została zaprezentowany projekt Ustawy 2.0.

Nagranie obejmuje wypowiedzi z konferencji prasowej odbywającej się podczas kongresu oraz spotkań z dziennikarzami, które odbywały się w trakcie trwania kongresu.

Podczas Narodowego Kongresu Nauki odbywającego się w Krakowie został oficjalnie zaprezentowany projekt ustawy 2.0. Projekt powstawał przez ponad pięćset dni, pracowano nad nim i dyskutowano szczegóły. Ustawa nie jest jeszcze w pełni gotowa, ale widać wyraźnie jej założenia i kierunki. Podczas kongresu zwracano uwagę na plusy i minusy ustawy, jednak środowisko naukowe jednym głosem mówiło o potrzebie radykalnych zmian w podejściu do szkolnictwa wyższego.

– Jesteśmy podekscytowani, po tym jak pan premier Jarosław Gowin przedstawił projekt ustawy 2.0, która jest dla nas konstytucją dla nauki – mówi prof. dr hab. med. Wojciech Nowak, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Zmiany są potrzebne po to, by nam było dobrze w XXI wieku łatwiej się poruszać. Byśmy gonili świat i Europę.
– To bardzo dobrze, że reforma uwzględnia równanie do najlepszych – mówi profesor Grażyna Ptak, UJ. – Umiędzynarodowienie ma na celu dążenie do doskonalenia polskiej nauki.

Autonomia

– Nacisk na autonomię uczelni, przyczyni się do umiędzynarodowienia, a ono do udoskonalenia i rozwoju polskiej nauki – mówi profesor Grażyna Ptak. – Reforma uwzględnia nową parametryzację uczelni i jest to bardzo ważne.
– Siła Rektora jest ograniczona, ponieważ nowa ustawa powołuje wyraźne ciało nadzorcze, Radę Uczelni – mówi prof. dr hab. inż. Andrzej Jajszczyk. Rada uczelni to osoby związane ze środowiskiem uczelni i społeczeństwem.
Ustawa przewiduje znacznie większą rolę rektora, ponieważ pod przewodnictwem rektora nastąpi zróżnicowanie uczelni, w zależności od tego jaki uczelnia nada sobie statut.

Zmiany są nieuniknione

Gowin podkreślał rolę rozmowy ze środowiskiem naukowym i jednogłośny wniosek, że świat akademicki potrzebuje nowej ustawy i zmian. Nie chce kolejnej nowelizacji, ale potrzebuje zmian. – W ślad za zwiększeniem autonomii, musimy podnieść jakość szkolnictwa – mówił. – Musimy wyrywać nas z pułapki średniego wzrostu. Nie stać nas na przeciętne kształcenie i przeciętne uczelnie. Potrzebujemy kształcić studentów na najwyższym światowym poziomie i potrzebujemy badań naukowych na najwyższym poziomie. Tylko wtedy polskie uczelnie staną się tym, czym przez stulecia były – mówił Jarosław Gowin.

Rada uczelni

Rolą rad uczelni będzie nadzór nad pracą rektora, który będzie miał szersze kompetencje niż do tej pory.
– Rady są potrzebne, po to, by podatnicy mieli nadzór nad uczelnią – podkreślał Gowin.
Mobilność taka jak w UE spowodowałaby, że kobiety nie mogłyby robić kariery naukowej.
– Nie udało się w ustawie przeforsować mobilności takiej jaka istnieje w innych krajach – oponowała profesor Grażyna Ptak. – Nie mamy mobilności wymuszonej, ale mam nadzieję, że instrumenty są na tyle dobre, że dadzą nam najlepszych doktorantów.
Obecnie mamy skandalicznie niski wskaźnik zdobywania grantów Europejskich.
30% studentów udaje się wysłać na inne uczelnie, ponieważ otwartość jest warunkiem, by młody człowiek mógł poznać świat i był dobrym absolwentem, mówił profesor dr hab. med. Wojciech Nowak.
– Brakuje w ustawie dotacji projakościowych dla uczelni zawodowych – mówi profesor Krzysztof Diks, przewodniczący Polskiej Komisji Akredytacyjnej. – Uczelnia powinna sama dbać o jakość. Przedłużenie studiów niestacjonarnych o rok, to krok w dobrą stronę. Nikt sobie nie wyobraża dwunastogodzinnego siedzenia w laboratorium lub dwunastogodzinnego dnia wykładowego. Ustawa umożliwia studentom niestacjonarnym wykorzystywać umiejętności zdobyte poza uczelnią, ponieważ uczelnia może je uznać Student nie musi wziąć wszystkich przedmiotów, uczelnia będzie mogła część mu zaliczyć na podstawie jego kwalifikacji i umiejętności. Uczelnia może studia niestacjonarne jeszcze bardziej przedłużyć.

Potrzeba finansowania

– Projekt ustawy jest partycypacyjny i jest to jej ogromna zaleta – mówi profesor Wiesław Banyś. – Można powiedzieć, że Ustawa 2.0 jest prawie gotowym projektem, jednak do zamknięcia projektu potrzeba zapewnić środki finansowe. Gdyby zwiększyć finansowanie badań naukowych nasza wydajność byłaby fantastyczna. Obecnie powinniśmy mieć dwa razy większy budżet niż mamy. Dopóki nie będziemy mieli wzrostu finansowania, to reformy będą tylko osadzone w ramach prawnych. Nie wystarczą same największe chęci, potrzeba finansów, ta kwestia nie pozostawia złudzeń – mówił Banyś.
Profesor Banyś, gdy mówił o plusach ustawy, kładł nacisk na jej reformatorski charakter, wzmocnienie autonomii uczelni, zmianę sposobu wybory rektora. Zwracał uwagę na Radę Uczelni, która ma zapewnić zbieżność interesów z interesami społeczeństwa i kraju. Banyś wskazał na jedną słabość ustawy. – Słabość ustawy jest w nas, ponieważ część, która nie uczestniczyła w partycypacji, może bojkotować tę ustawę. Każdy mógł zdecydować, czy chce być przy stole, czy chce być przystawką.

Ważny głos studentów

Profesor Marcin Pałys, rektor UW argumentował, dlaczego jest przeciwny udziałowi przedstawiciela samorządu studentów w Radzie. – To mają być osoby, które pracują dla dobra uczelni i są patriotami tej uczelni, ale nie należącą do jej organów – mówił.
Jeśli chodzi o uczelnie z mniejszych miast, Pałys zapewniał, że – Dla każdej uczelni znajdzie się miejsce w Polsce, pod warunkiem, że umie zdefiniować swoją wizję i cel działania. Powoływał się na przykład Niemiec, gdzie w mniej rozwiniętych regionach, uczelnie lokalne są widziane jako bardzo ważny element rozwoju

Jak również dodał, że problemem do tej pory, było mierzenie dużych i małych uczelni według tych samych kryteriów, im więcej kierunków, studentów, doktorantów, tym więcej pieniędzy.
Pod koniec swojej wypowiedzi Pałys stwierdził, że bez głosu studentów rozwiązania ustawy 2.0 będą ułomne.
Podczas Kongresu Nauki zgłoszono jeszcze wiele postulatów, które zostaną uwzględnione podczas dalszych prac nad ustawą.
Piotr Müller, powiedział, że w Ustawie 2.0 jest wiele mechanizmów pro studenckich. Wymieniał studia interdyscyplinarne, które umożliwiają studentom elastyczność, zabezpieczenie praw studenta pod względem wysokości opłat. Zostały ustalone odgórnie wysokość stawek.
Müller powiedział, że nie będzie prorektora ds. studenckich, jak i innego prorektora, natomiast wybranie osoby zajmującej się studentami na uczelni, wymaga uzgodnień z samorządem studenckim.
Jarosław Gowin przypominał rektorom, że już od dziś powinni rozpocząć pracę nad nowymi statutami uczelni. By ustawa 2.0 weszła w życie, musi zostać pomyślnie przegłosowana w sejmie.

Katarzyna Michałowska

Dodatkowe materiały:

Wystąpienia podczas Kongresu Nauki, można oglądać pod adresem: http://www.nauka.gov.pl/aktualnosci-ministerstwo/narodowy-kongres-nauki-transmisja-na-zywo.html
Więcej materiałów z prac nad ustawą można znaleźć pod tym adresem: https://nkn.gov.pl/
O reformie więcej: http://konstytucjadlanauki.gov.pl/
Projekt ustawy znajduje się tutaj: https://nkn.gov.pl/ustawa-2-0/