Jak przeprowadzić dobry wywiad?

Istotę wywiadu stanowi rozmowa przeprowadzona przez dziennikarza z człowiekiem reprezentującym swoją osobowość lub czyjąś ideę, np. wywiad z aktorem, politykiem itp.

W słowniku Lindego pod hasłem „wywiad” mamy: „wywiadywanie się, dochodzenie, staranie, by się wywiedzieć, by odkryć, wyśledzić, śledztwo”.

Wywiadujący musi być solidnie przygotowany do wywiadu, postarać się wcześniej jak najlepiej poznać swojego rozmówcę z dostępnych mu źródeł. Prowadzący wywiad musi pilnować zwartości i koncentracji swojego rozmówcy, jednocześnie pozostawiając mu swobodę w rozwijaniu tematów, być w jego cieniu. Wywiad składa się z celowo sformułowanych wcześniej krótkich pytań, choć rozmowa nie zawsze musi się potoczyć we wcześniej założonym kierunku. Nie należy wtedy przeszkadzać pytaniami, ale pozwolić się swobodnie wypowiedzieć, aż do zakończenia wątku. W czasie opracowywania rozmowy można dostawić do tego monologu własne pytania. Pytań powinno być około 25. Dziennikarze przygotowują sobie często 2 zestawy: pytania, na które rozmówca chętnie odpowie, oraz alternatywnie zadawane, trudniejsze, czasem kontrowersyjne, które zburzą fasadę chroniącą jego właściwą osobowość. Istotne jest pierwsze pytanie, które zadamy rozmówcy. Powinno być ono dopasowane do charakteru rozmówcy, nadać ton całej rozmowie. Jeśli pozwala na to czas, warto rozmawiać długo, z góry zakładają, że tylko część nagrania zostanie wykorzystana.

Wywiadujący musi zadbać o przygotowanie techniczne. Jeśli nagrywa rozmowę, musi pamiętać o wcześniejszym sprawdzeniu stanu baterii.

John Hohenberg wylicza następujące sytuacje, w których dziennikarz przeprowadza wywiady:

• Rozmowa z człowiekiem na ulicy, którego reporter pyta o opinię w jakiejś sprawie albo o wydarzenia, których ten człowiek był świadkiem.

• Przypadkowy, nieplanowany wywiad ze znaną (ale nie koniecznie) osobą, gdy w trakcie spotkania wyłoni się jakiś ciekawy temat.

• Wywiad informacyjny – kiedy dziennikarz zwraca się z konkretnymi pytaniami do osoby znającej temat, lub odpowiedzialnej za coś. Wywiad taki służy zwykle wzbogaceniu bieżących informacji.

• Wywiad-portret (personality interview) służący nie tyle uzyskaniu informacji, co pokazaniu osoby.

• Pytania na piśmie – kiedy dziennikarz, nie mając możliwości rozmowy, daje pytania na piśmie i czeka na odpowiedź.

• Wywiad telefoniczny – służy zwykle uzyskaniu konkretnej informacji albo opinii w konkretnej sprawie. Pytania powinny być krótkie i rzeczowe.

Zestaw uniwersalnych pytań, które można zadać każdemu:

1. Kim chciał pan/pani zostać w dzieciństwie?

2. W co lubił się pan bawić jako dziecko?

3. Jakie ma pan wykształcenie?

4. Słowa, które najlepiej charakteryzują pańską pracę?

5. Jak pan pracuje? (Pytanie o warsztat)

6. Czym jest dla pana praca?

7. Czy pańska praca jest rodzajem powołania?

8. Które z pańskich dokonań uważa pan za najlepsze?

9. Jakie są pana plany zawodowe?

10. Co poza wykonywanym zawodem pana fascynuje (pasjonuje)?

11. Jak pan spędza wolny czas?

12. Jak wygląda pana mieszkanie?

13. Jaka jest pana ulubiona potrawa?

14. Czy ma pan poczucie humoru?/Czym mogłabym usłyszeć pana ulubiony dowcip?

15. O czym pan marzy?

(Agnieszka Grucza-Tomkiewicz, Asia Kasprzyk)