Znikające dzieci. Stop samobójstwom w Nastoletniej Depresji.
Tylko w 2018 roku 97 chłopców i dziewcząt poniżej 18. roku życia popełniło w Polsce samobójstwo. To tak jakby w ciągu roku zniknęły cztery 25-osobowe klasy w szkole. Do tego aktu rozpaczy bardzo często doprowadzają zaburzenia depresyjne. Niezdiagnozowane. Niezauważone. Bagatelizowane przez nas – dorosłych.
Hasło, które towarzyszy tegorocznej 14. edycji ogólnopolskiej kampanii społeczno-edukacyjnej Forum Przeciw Depresji – „Znikające dzieci. Stop samobójstwom w Nastoletniej Depresji” ma na celu uwrażliwienie społeczeństwa m.in. na kluczową rolę budowania już od najmłodszych lat więzi i relacji, które mogą pomóc w zapobieganiu depresji czy podejmowanym próbom samobójczym.
W inauguracji tegorocznej, 14. edycji kampanii społeczno-edukacyjnej Forum Przeciw Depresji – „Znikające dzieci. Stop samobójstwom w Nastoletniej Depresji” wzięli udział ważni eksperci, którzy w codziennej pracy zmierzają się z problemem nastoletniej depresji, m.in. prof. dr hab. n. med. Janusz Heiztman z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, dr n. med. Tomasz Srebnicki z Kliniki Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dr n. med. Katarzyna Szaulińska z Zakładu Profilaktyki i Leczenia Uzależnień w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Lucyna Kicińska z Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego czy Agnieszka Górecka z Fundacji Edukacji Społecznej.
Obecne czasy nie są łatwe. Ciągłe bycie najlepszym, najzdolniejszym, najpiękniejszym jest ważniejsze od bycia szczęśliwym. Niestety ta presja dotyka coraz częściej najmłodszych. Nie wszyscy uczniowie radzą sobie z tego typu wyzwaniami z bardzo różnych powodów. Jest to dla nich olbrzymi stres i może być przyczyną odrzucenia, frustracji, smutku, ale także zaburzeń depresyjnych, które w najgorszym wypadku mogą się zakończyć próbą samobójczą, również tą udaną.
– Sygnały, które wysyłają nam dzieci są widoczne. Alarmująca jest zwłaszcza zmiana zachowania. Dziecko zawsze otoczone rówieśnikami, a przestaje się odzywać, nie spotyka się ze znajomymi, pojawiają się trudności w nauce, senność i rozdrażnienie. Niepokojąca jest też zmiana wyglądu, gdy dziecko inaczej się ubiera, rezygnuje z mody, zmienia swoje podejście do higieny. Często mamy też do czynienia z komunikatami słownymi i wcale nie będzie to stwierdzenie: „chcę się zabić”, raczej częściej: „mam wszystkiego dość”, „beze mnie byłoby wam lżej”, „już nie mogę…”. Na takie zachowania trzeba zawsze reagować zainteresowaniem. Rodzice zbyt często bagatelizują problemy własnego dziecka, ponieważ stosują własną miarę: mnie też dokuczali, mnie też nie lubili, też miałem trudne dorastanie… A to wcale nie pomaga w tym co przeżywa nasze dziecko – lepiej je zapytać, o co chodzi i czy ma z kim o tym pogadać? Powiedzieć, że się je wysłucha a jeśli woli, to zaproponować rozmowę z przyjacielem, bliskim krewnym czy psychologiem… Przede wszystkim dać jasny sygnał, że z każdej opresji da się wyjść.” – podkreśla dr n. med. Tomasz Srebnicki z Kliniki Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Nasze dzieci oczekują od nas dorosłych akceptacji. Niezwykle ważna dla nich jest świadomość, że są na świecie bliskie osoby, które akceptują je niezależnie od wszystkiego, że zawsze mogą liczyć na ich wsparcie i zrozumienie, że kiedy przyjdzie gorszy moment będą potrafili słuchać i rozmawiać, a nie tylko mówić i wydawać polecenia.
– Wielu rodziców jest bardzo zaskoczonych dowiadując się, że ich dorastające dzieci borykają się z obniżonym nastrojem i depresją. Pochłonięci przez obowiązki zawodowe i domowe zakładają, że skoro nastolatek nie mówi o problemach, to ich nie ma. Dobre oceny czy zdawkowo rzucone „w szkole dobrze” zbyt często usypia rodzicielską czujność i pogłębia nastoletnią samotność, która potęguje bezradność i obniżony nastrój.” – podkreśla Lucyna Kicińska z Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.
Potrzeba budowania więzi z dzieckiem od najmłodszych lat, tak aby miało świadomość, że jeśli dzieje się w jego życiu coś złego, to może liczyć na wsparcie rodzica niezależnie od wszystkiego – jest niezwykle ważna. Można wręcz powiedzieć, że jest na wagę życia. Równie ważne jest także uczenie dziecka już od najmłodszych lat rozmowy, nazywania swoich uczuć i emocji. Dziecko musi wiedzieć, że ma prawo do odczuwania smutku, złości, rozczarowania, ale także ma prawo do tego aby prosić o pomoc, i że to nic złego. Dziecko powinno też dostawać od dorosłych – rodziców, dziadków nauczycieli – jasny komunikat, że problemy są naturalnym elementem życia, że również dorośli każdego dnia się z nimi zmagają, że potrafią poprosić o pomoc, i że z wieloma trudnościami można sobie poradzić, że jest z nich wyjście.
– Rodzic, który unika głębokich rozmów ze swoim dzieckiem, podświadomie obawia się, że usłyszy coś, co sprawi, że poczuje się złym ojcem albo złą matką. Unikając rozmów, opuszcza swoje dziecko i staje się rodzicem nieobecnym. Nastolatki wyczuwają kruchą samoocenę i lęki rodziców i ukrywają przed nimi trudną prawdę na swój temat, żeby ich nie obciążyć. Najlepsze, co rodzic może zrobić dla nastolatka to powiedzieć i pokazać mu: „możesz mówić o wszystkim co chcesz, nie boję się prawdy o tobie, razem damy radę trudnościom”. Jeśli stosunek rodzica do nastolatka jest przesycony jego własnym lękiem, to znaczy, że rodzic potrzebuje wsparcia, np. terapii własnej i nie powinien wstydzić się sięgnąć po nie. – podkreśla dr n. med. Katarzyna Szaulińska z Zakładu Profilaktyki i Leczenia Uzależnień w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Nastolatki znaczną część swojego dnia spędzają w szkole. Bywa tak, że w tygodniu nauczyciele widzą uczniów większą ilość godzin niż rodzice. Dlatego tak ważne jest by również nauczyciele potrafili zauważyć nawet subtelne zmiany zachowania np. w kontekście relacji międzyrówieśniczych, spadku koncentracji czy utraty zainteresowania rzeczami, które kiedyś sprawiały im radość. Istotne jest aby nauczyciele czy pedagodzy/psychologowie nie bali się reagować kiedy widzą niepokojące sygnały, które wysyła im uczeń. Czasem zwykła rozmowa, okazanie mu wsparcia, czy próby zrozumienia co się dzieje i z jakim problemem zmaga się nastolatek, jest ważnym krokiem w udzieleniu mu pomocy. Ważne jest to aby nauczyciel wiedział jak powinien zareagować w sytuacji kryzysu w życiu nastolatka, jakie kroki może podjąć, czy gdzie skierować po profesjonalną pomoc. Te informacje może zdobyć m.in. na stronie https://forumprzeciwdepresji.pl/nastoletnia-depresja/strefa-nauczyciela lub podczas szkoleń dla nauczycieli realizowanych w ramach kampanii Forum Przeciw Depresji.
Podczas tegorocznej edycji kampanii Forum Przeciw Depresji zostaną zorganizowane aktywności skierowane do nastolatków, rodziców i nauczycieli mające na celu zwiększenie świadomości Polaków na temat tego czym jest depresja wśród nastolatków, jakie są jej objawy – również te mniej oczywiste, dlaczego dochodzi do podjęcia prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży oraz jak można pomóc młodym osobom. Będzie można, jak co roku, porozmawiać – anonimowo i bezpłatnie ze specjalistami zarówno podczas bezpośrednich konsultacji z lekarzem psychiatrą lub psychologiem, jak i poprzez czat czy Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji.
[1] http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze
